MAMLAKAT IQTISODIY XAVFSIZLIGINI TA’MINLASHDA ICHKI VA TASHQI OMILLARNING TAHLILI MAMLAKAT IQTISODIY XAVFSIZLIGINI TA’MINLASHDA ICHKI VA TASHQI OMILLARNING TAHLILI

Abstract

Maqolada mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashning asosiy yo’nalishlari yoritilgan bo’lib, iqtisodiy xavfsizligning mohiyati, kelib chiqish sabablari, asosiy yo’nalishlari, iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlar va ularni bartaraf etish chora-tadbirlari yoritilgan.

Mamlakatning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlashning eng muhim va asosiy vazifalaridan biri bu iqtisodiyotning holatini kuzatish, iqtisodiy tizimlardagi tahdidlar, xavf-xatarlarni o'z vaqtida aniqlashdir. Shu bilan birga, hozirgi vaqtda, davlat boshqaruvi tsiklidagi tashkiliy axborot texnologiyalari tizimi va instituti sifatida xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha boshqaruv qarorlarini tayyorlash muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun mamlakat iqtisodiyotining holati va dinamikasini monitoring qilish tizimi va uni ilmiy-amaliy, uslubiy ta'minot darajasini aniqlash lozim. U bir qator ko'rsatkichlarni baholashda indikatorlarga asoslanadi va asosan hukumatning ilmiy davriy nashrlar hamda tahliliy ishlanmalarda aks etadi. Bu orqali hukumat barcha darajalarida: qisqa muddatli (taktik), o'rta muddatli, uzoq muddatli (strategik) ahvolini baholaydi va boshqaruvning oqilona qarorlarini tayyorlashga kirishadi.
O'z vaqtida tartibga solinmagan yoki boshqarilmagan, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga salbiy ta'sir ko'rsatadigan omil iqtisodiy xavfsizlikka tahdid solishi mumkin. Makroiqtisodiy sharoitda iqtisodiy xavfsizlikning asosiy tahdidlar quyidagilardan iborat:
- YaIMning pasayishi va investitsion va innovatsion faoliyatning pasayishi;
- tabiiy zaxiralarning kamayishi, yoqilg'i-xom ashyo va energiya komponentlarini eksport qilishda ustunlik;
- jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi va uning ma'naviy qadriyatlarining yoq bo’lib ketishi;
- iqtisodiy faoliyatdagi ijtimoiy munosabatlarning kriminallashtirilishi;
- antropogen xususiyatga ega tabiiy ofatlar bilan bog'liq xavflarning oshishi, davlat nazoratining sustlashishi, iqtisodiy faoliyatda favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bartaraf etish uchun samarali huquqiy va iqtisodiy mexanizmlarning yo'qligi va boshqalar.
Hududning iqtisodiy xavfsizligiga tahdid soluvchi inqirozli vaziyatlarning paydo bo'lishi va rivojlanishining sabablari turli xil tashqi va ichki omillardir. Mintaqa atrof-muhit omillariga bevosita ta'sir ko'rsatishi mumkin emas va shuning uchun ularga moslashishi kerak. Ichki omillarni boshqarilishi mumkin va ularga ta'sir qilgan holda, mintaqaviy ijtimoiy-iqtisodiy tizim xavfsizligini ta’minlash ehtimoli mavjud.